«Μετά το μπάνιο στη θάλασσα, μείνε με το αλάτι για να “ψηθεί” το δέρμα». «Αν πατήσεις αχινό, βάλε λάδι». «Μην περπατάς ποτέ ξυπόλητος στην άμμο». «Το μαύρισμα είναι ένδειξη υγείας». Νουθεσίες σαν κι αυτές περισσεύουν τώρα το καλοκαίρι. Πόσο σίγουρο, όμως, είναι πως ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα;
Εν όψει θερινών διακοπών, ζητήσαμε από τον πρόεδρο της Ελληνικής Δερματολογικής-Αφροδισιολογικής Εταιρείας, αναπληρωτή καθηγητή Δημήτρη Ρηγόπουλο, να ξεδιαλύνει τους μύθους από τις αλήθειες σε ό,τι είθισται να ακούμε τώρα το καλοκαίρι για το δέρμα και την υγεία του.
* Η θάλασσα «ψήνει» το δέρμα και το κάνει ανθεκτικό. Η άποψη αυτή είναι μύθος, καθώς δεν έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά πως αν βάλουμε το δέρμα σε νερό με αλάτι, θα γίνει ανθεκτικό.
Η ρήση αυτή μάλλον προέκυψε επειδή πολλές δερματοπάθειες (όπως η ακμή, η ψωρίαση και διάφορες μορφές εκζεμάτων) βελτιώνονται το καλοκαίρι, είτε πραγματικά είτε φαινομενικά.
Η βελτίωση της ακμής, όμως, οφείλεται κυρίως στο ότι μαυρίζει το δέρμα και έτσι δεν φαίνονται τα σπυράκια και οι ουλές. Ωστόσο αυτό δεν ισχύει για όλες τις μορφές της ακμής: υπάρχουν ορισμένες που επιδεινώνονται το καλοκαίρι.
Στην ψωρίαση το παρατηρούμενο όφελος προέρχεται κυρίως από την υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου και δευτερευόντως από το θαλασσινό νερό το οποίο κάνει πιο καλά ανεκτή την έκθεση στον ήλιο.
Όσον αφορά τα εκζέματα, αυτά βελτιώνονται κυρίως από τον ήλιο και όχι από τη θάλασσα.
* Το αλάτι και το ιώδιο κάνουν καλό στο δέρμα και δεν πρέπει να ξεβγαζόμαστε μόλις βγούμε από τη θάλασσα. Δεν υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση ούτε γι’ αυτόν τον ισχυρισμό. Μάλλον το αντίθετο ισχύει, διότι μένοντας το αλάτι όλη μέρα στο δέρμα, κάνει τραχεία την επιφάνειά του και με την τριβή στα ρούχα θα μπορούσε να προκαλέσει ερεθισμό στο δέρμα ή και επιδείνωση κάποιας δερματοπάθειας.
Όσον αφορά το ιώδιο, η ποσότητά του στη θάλασσα είναι πολύ μικρή και δεν απορροφάται καν από το δέρμα. Αν υπήρχε ποσότητα που να μπορεί να επηρεάσει τον οργανισμό, οι πάσχοντες από θυρεοειδή δεν θα έπρεπε ποτέ να κάνουν μπάνιο στη θάλασσα.
* Δεν πρέπει ποτέ να καθόμαστε στην άμμο γιατί θα κολλήσουμε μύκητες. Αυτό είναι αλήθεια. Από την άμμο, όμως, δεν κινδυνεύει κανείς να κολλήσει μόνο μύκητες, αλλά και διάφορα βακτήρια και μικρόβια, τα οποία μπορεί να προέρχονται από ούρηση και αφόδευση ζώων (σκύλοι, γάτες, πουλιά).
Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος όταν καθόμαστε με βρεγμένο μαγιό στην άμμο, παρά όταν καθόμαστε με στεγνό, διότι η υγρασία κάνει τις συνθήκες μετάδοσης μυκήτων και βακτηρίων ιδανικές, ενώ το νοτισμένο δέρμα είναι ευάλωτο στις λοιμώξεις.
Αυτός είναι ένας από τους λόγους που συνιστάται να αλλάζουμε το βρεγμένο μαγιό και να βάζουμε στεγνό όταν βγαίνουμε από το νερό ή να καθόμαστε πάντοτε πάνω σε πετσέτα.
* Δεν πρέπει να περπατάμε ξυπόλητοι στην άμμο ή γύρω από την πισίνα. Αυτό ισχύει κυρίως για τις πισίνες. Έχει βρεθεί ότι το 17% των ανθρώπων που συχνάζουν σε πισίνες πάσχουν από το επονομαζόμενο πόδι του αθλητή – μία μυκητίαση στις μεσοδακτύλιες πτυχές των ποδιών.
Οι μύκητες που την προκαλούν ενδημούν στο υγρό περιβάλλον και δεν υπάρχει φάρμακο που να μπορεί να τους απομακρύνει από αυτό. Οι επιφάνειες γύρω από τις πισίνες κατά κανόνα είναι μονίμως βρεγμένες, οπότε οι πιθανότητες μολύνσεως με αυτούς τους μύκητες είναι αυξημένες.
Η υγρασία γύρω από τις πισίνες διατηρεί επίσης και τους ιούς ζωντανούς, γι’ αυτό και πολύ συχνή είναι και η εμφάνιση μυρμηγκιάς σε όσους κάνουν συστηματικά μπάνιο σε πισίνα.
Απαραίτητη προϋπόθεση, πάντως, για να μολυνθεί κανείς με μύκητα ή ιό, είναι να έχει κάποια λύση της συνεχείας του δέρματος στα πέλματά του, δηλαδή κάποια αμυχή ή μικρή πληγή.
Στη θάλασσα, οι πιθανότητες να συμβεί κάτι ανάλογο είναι μικρότερες, διότι όταν βγαίνουμε στεγνώνουμε γρήγορα και έτσι λιγοστεύει ο κίνδυνος.
Όσον αφορά τη χρήση πλαστικών παπουτσιών μέσα στο νερό, δεν φαίνεται να βοηθάει σε κάτι – εκτός πια κι αν η θάλασσα έχει αχινούς ή κοφτερά βράχια.
* Το νερό στις πισίνες είναι μολυσμένο. Όταν το νερό της πισίνας χλωριώνεται σωστά ή χρησιμοποιούνται μέθοδοι απολύμανσης, όπως το όζον, και εφόσον γίνεται σωστή συντήρηση, δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας.
* Το κοκκίνισμα είναι απαραίτητο για να μαυρίσει το δέρμα. Επίσης είναι μύθος. Το κοκκίνισμα αποτελεί την πρώτη συνέπεια από την υπερβολική έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου και όχι προϋπόθεση για να μαυρίσει κανείς.
Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί πως ένα μικρό κοκκίνισμα συχνά προηγείται του μαυρίσματος σε άτομα με ανοικτόχρωμο ή ευαίσθητο δέρμα. Ωστόσο αυτό εξαρτάται από τον τύπο του δέρματος και σε καμία περίπτωση δεν είναι κάτι έντονο ή/και επώδυνο. Σε τέτοια περίπτωση, είναι δερματική βλάβη, δηλαδή ηλιακό έγκαυμα.
* Το μαύρισμα αποτελεί ένδειξη υγείας. Το μαύρισμα κρύβει ορισμένες ατέλειες - από τα σπυράκια της ακμής έως το πάχος - με συνέπεια να έχει δημιουργηθεί η ψευδής αίσθηση πως κάνει καλό, συνεπώς είναι ένδειξη υγείας.
Όχι μόνο δεν ισχύει αυτό, αλλά συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Και δεν είναι μόνο ο κίνδυνος καρκίνου που ελλοχεύει, αλλά και το ότι τα ηλιοεκτεθειμένα δέρματα είναι πρόωρα γερασμένα δέρματα, εξαιτίας της φωτογήρανσης η οποία εκδηλώνεται σε δέρμα που έχει υποστεί πολλά μαυρίσματα στη ζωή του.
* Αν σε τσιμπήσει τσούχτρα, ούρησε στο τσίμπημα για να σου περάσει. Αυτό ενδεχομένως ισχύει και αποδίδεται στο ότι η αμμωνία εξουδετερώνει το δηλητήριο που έχει η τσούχτρα, ακριβώς όπως το κάνουν και τα στικ ή τα άλλα προϊόντα με αμμωνία.
Είναι προφανές πως αν κάποιος βρίσκεται σε ερημική παραλία, δεν έχει μαζί του κάποιο προϊόν αμμωνίας και τον τσιμπήσει τσούχτρα, δεν έχει άλλη επιλογή εκτός από την ούρηση.
* Αν πατήσεις αχινό, βάλε λάδι για να αποβάλλει το δέρμα μόνο του τα αγκάθια. Αυτή είναι μια πρακτική που χρησιμοποιείται ευρέως – το ίδιο και η χρήση καταπλάσματος από κρεμμύδι. Και στις δύο περιπτώσεις, γίνεται πολύ έντονη ενυδάτωση του δέρματος, με στόχο να ωθηθούν τα αγκάθια προς τα έξω.
Πάντως ο καλύτερος τρόπος εξακολουθεί να παραμένει η αφαίρεση των αγκαθιών ένα προς ένα, με το τσιμπιδάκι. Απαιτείται όμως ιδιαίτερη προσοχή, διότι πολύ εύκολα τα αγκάθια εισέρχονται πιο βαθιά στο δέρμα.
* Αν σου μπει αγκίστρι, μην το τραβήξεις προς τα πίσω. Αυτό είναι απολύτως σωστό, διότι τα αγκίστρια έχουν ένα άγκιστρο στην άκρη τους και εάν τα τραβήξει κανείς προς τα πίσω σφηνώνουν και δεν βγαίνουν με τίποτα.
Σε περίπτωση, συνεπώς, ατυχήματος με αγκίστρι, πρέπει κανείς να το σπρώξει έως ότου βγει από την άλλη πλευρά του δέρματος – αφού βεβαίως κόψει πρώτα την πετονιά.
* Τα αδιάβροχα αντηλιακά δεν φεύγουν με τη θάλασσα. Είναι γεγονός πως υπάρχουν αδιάβροχα (waterresistant) αντηλιακά. Ωστόσο, για να ισχύσουν οι οποιεσδήποτε ιδιότητες ενός αντηλιακού, πρέπει να χρησιμοποιείται στη σωστή ποσότητα, δηλαδή 2 γραμμάρια ανά τετραγωνικό εκατοστό του δέρματος.
Αυτή είναι η ποσότητα που χρησιμοποιείται στις κλινικές μελέτες, αλλά είναι εξαιρετικά μεγάλη – αντιστοιχεί στο να καλυφθεί το δέρμα με ένα παχύ, άσπρο στρώμα.
Στην καθημερινή πρακτική τέτοια επάλειψη δεν γίνεται, συνεπώς η αδιάβροχη ιδιότητα των αντηλιακών κατά κανόνα δεν ισχύει. Επομένως, θα πρέπει να θεωρήσουμε πως ό,τι κι αν γράφει το αντηλιακό, απαιτείται επανάληψη της επάλειψης μόλις βγει ο λουόμενος από το νερό.
* Το χλώριο της πισίνας χαλάει τα μαλλιά. Αυτό είναι αλήθεια. Το χλώριο κάνει τα μαλλιά σκληρά, θαμπά και ξερά, γι’ αυτό και πρέπει να τα ξεβγάζουμε αμέσως μόλις βγούμε από την πισίνα και να βάζουμε μαλακτική κρέμα.
Αναφέρονται επίσης στην ιατρική βιβλιογραφία σπάνια περιστατικά πρασινίσματος των μαλλιών έπειτα από μπάνιο στην πισίνα. Αυτό δεν οφείλεται στο χλώριο, αλλά στην διαφυγή χαλκού από τις διαβρωμένες χαλκοσωλήνες που υπήρχαν σε κάποιες πισίνες. Σύμφωνα με τις αναφορές αυτές, το πρασίνισμα αποκαταστάθηκε από ειδικούς, με τη χρήση σαμπουάν που απορροφούν τον χαλκό.
* Πριν και μετά το κολύμπι στην πισίνα, κάνε μπάνιο με σαπούνι και νερό. Καλό είναι να γίνεται ένα ντους πριν, γιατί καθαρίζει το δέρμα και αυτό δρα προστατευτικά για τους υπόλοιπους λουόμενους.
Μετά το κολύμπι δεν είναι απαραίτητο το σαπούνισμα, αλλά ένα απλό ξέβγαλμα δεν είναι κακή ιδέα – κυρίως για τα μαλλιά, διότι το χλώριο δεν χαλάει το δέρμα.
Εν όψει θερινών διακοπών, ζητήσαμε από τον πρόεδρο της Ελληνικής Δερματολογικής-Αφροδισιολογικής Εταιρείας, αναπληρωτή καθηγητή Δημήτρη Ρηγόπουλο, να ξεδιαλύνει τους μύθους από τις αλήθειες σε ό,τι είθισται να ακούμε τώρα το καλοκαίρι για το δέρμα και την υγεία του.
* Η θάλασσα «ψήνει» το δέρμα και το κάνει ανθεκτικό. Η άποψη αυτή είναι μύθος, καθώς δεν έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά πως αν βάλουμε το δέρμα σε νερό με αλάτι, θα γίνει ανθεκτικό.
Η ρήση αυτή μάλλον προέκυψε επειδή πολλές δερματοπάθειες (όπως η ακμή, η ψωρίαση και διάφορες μορφές εκζεμάτων) βελτιώνονται το καλοκαίρι, είτε πραγματικά είτε φαινομενικά.
Η βελτίωση της ακμής, όμως, οφείλεται κυρίως στο ότι μαυρίζει το δέρμα και έτσι δεν φαίνονται τα σπυράκια και οι ουλές. Ωστόσο αυτό δεν ισχύει για όλες τις μορφές της ακμής: υπάρχουν ορισμένες που επιδεινώνονται το καλοκαίρι.
Στην ψωρίαση το παρατηρούμενο όφελος προέρχεται κυρίως από την υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου και δευτερευόντως από το θαλασσινό νερό το οποίο κάνει πιο καλά ανεκτή την έκθεση στον ήλιο.
Όσον αφορά τα εκζέματα, αυτά βελτιώνονται κυρίως από τον ήλιο και όχι από τη θάλασσα.
* Το αλάτι και το ιώδιο κάνουν καλό στο δέρμα και δεν πρέπει να ξεβγαζόμαστε μόλις βγούμε από τη θάλασσα. Δεν υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση ούτε γι’ αυτόν τον ισχυρισμό. Μάλλον το αντίθετο ισχύει, διότι μένοντας το αλάτι όλη μέρα στο δέρμα, κάνει τραχεία την επιφάνειά του και με την τριβή στα ρούχα θα μπορούσε να προκαλέσει ερεθισμό στο δέρμα ή και επιδείνωση κάποιας δερματοπάθειας.
Όσον αφορά το ιώδιο, η ποσότητά του στη θάλασσα είναι πολύ μικρή και δεν απορροφάται καν από το δέρμα. Αν υπήρχε ποσότητα που να μπορεί να επηρεάσει τον οργανισμό, οι πάσχοντες από θυρεοειδή δεν θα έπρεπε ποτέ να κάνουν μπάνιο στη θάλασσα.
* Δεν πρέπει ποτέ να καθόμαστε στην άμμο γιατί θα κολλήσουμε μύκητες. Αυτό είναι αλήθεια. Από την άμμο, όμως, δεν κινδυνεύει κανείς να κολλήσει μόνο μύκητες, αλλά και διάφορα βακτήρια και μικρόβια, τα οποία μπορεί να προέρχονται από ούρηση και αφόδευση ζώων (σκύλοι, γάτες, πουλιά).
Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος όταν καθόμαστε με βρεγμένο μαγιό στην άμμο, παρά όταν καθόμαστε με στεγνό, διότι η υγρασία κάνει τις συνθήκες μετάδοσης μυκήτων και βακτηρίων ιδανικές, ενώ το νοτισμένο δέρμα είναι ευάλωτο στις λοιμώξεις.
Αυτός είναι ένας από τους λόγους που συνιστάται να αλλάζουμε το βρεγμένο μαγιό και να βάζουμε στεγνό όταν βγαίνουμε από το νερό ή να καθόμαστε πάντοτε πάνω σε πετσέτα.
* Δεν πρέπει να περπατάμε ξυπόλητοι στην άμμο ή γύρω από την πισίνα. Αυτό ισχύει κυρίως για τις πισίνες. Έχει βρεθεί ότι το 17% των ανθρώπων που συχνάζουν σε πισίνες πάσχουν από το επονομαζόμενο πόδι του αθλητή – μία μυκητίαση στις μεσοδακτύλιες πτυχές των ποδιών.
Οι μύκητες που την προκαλούν ενδημούν στο υγρό περιβάλλον και δεν υπάρχει φάρμακο που να μπορεί να τους απομακρύνει από αυτό. Οι επιφάνειες γύρω από τις πισίνες κατά κανόνα είναι μονίμως βρεγμένες, οπότε οι πιθανότητες μολύνσεως με αυτούς τους μύκητες είναι αυξημένες.
Η υγρασία γύρω από τις πισίνες διατηρεί επίσης και τους ιούς ζωντανούς, γι’ αυτό και πολύ συχνή είναι και η εμφάνιση μυρμηγκιάς σε όσους κάνουν συστηματικά μπάνιο σε πισίνα.
Απαραίτητη προϋπόθεση, πάντως, για να μολυνθεί κανείς με μύκητα ή ιό, είναι να έχει κάποια λύση της συνεχείας του δέρματος στα πέλματά του, δηλαδή κάποια αμυχή ή μικρή πληγή.
Στη θάλασσα, οι πιθανότητες να συμβεί κάτι ανάλογο είναι μικρότερες, διότι όταν βγαίνουμε στεγνώνουμε γρήγορα και έτσι λιγοστεύει ο κίνδυνος.
Όσον αφορά τη χρήση πλαστικών παπουτσιών μέσα στο νερό, δεν φαίνεται να βοηθάει σε κάτι – εκτός πια κι αν η θάλασσα έχει αχινούς ή κοφτερά βράχια.
* Το νερό στις πισίνες είναι μολυσμένο. Όταν το νερό της πισίνας χλωριώνεται σωστά ή χρησιμοποιούνται μέθοδοι απολύμανσης, όπως το όζον, και εφόσον γίνεται σωστή συντήρηση, δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας.
* Το κοκκίνισμα είναι απαραίτητο για να μαυρίσει το δέρμα. Επίσης είναι μύθος. Το κοκκίνισμα αποτελεί την πρώτη συνέπεια από την υπερβολική έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου και όχι προϋπόθεση για να μαυρίσει κανείς.
Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί πως ένα μικρό κοκκίνισμα συχνά προηγείται του μαυρίσματος σε άτομα με ανοικτόχρωμο ή ευαίσθητο δέρμα. Ωστόσο αυτό εξαρτάται από τον τύπο του δέρματος και σε καμία περίπτωση δεν είναι κάτι έντονο ή/και επώδυνο. Σε τέτοια περίπτωση, είναι δερματική βλάβη, δηλαδή ηλιακό έγκαυμα.
* Το μαύρισμα αποτελεί ένδειξη υγείας. Το μαύρισμα κρύβει ορισμένες ατέλειες - από τα σπυράκια της ακμής έως το πάχος - με συνέπεια να έχει δημιουργηθεί η ψευδής αίσθηση πως κάνει καλό, συνεπώς είναι ένδειξη υγείας.
Όχι μόνο δεν ισχύει αυτό, αλλά συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Και δεν είναι μόνο ο κίνδυνος καρκίνου που ελλοχεύει, αλλά και το ότι τα ηλιοεκτεθειμένα δέρματα είναι πρόωρα γερασμένα δέρματα, εξαιτίας της φωτογήρανσης η οποία εκδηλώνεται σε δέρμα που έχει υποστεί πολλά μαυρίσματα στη ζωή του.
* Αν σε τσιμπήσει τσούχτρα, ούρησε στο τσίμπημα για να σου περάσει. Αυτό ενδεχομένως ισχύει και αποδίδεται στο ότι η αμμωνία εξουδετερώνει το δηλητήριο που έχει η τσούχτρα, ακριβώς όπως το κάνουν και τα στικ ή τα άλλα προϊόντα με αμμωνία.
Είναι προφανές πως αν κάποιος βρίσκεται σε ερημική παραλία, δεν έχει μαζί του κάποιο προϊόν αμμωνίας και τον τσιμπήσει τσούχτρα, δεν έχει άλλη επιλογή εκτός από την ούρηση.
* Αν πατήσεις αχινό, βάλε λάδι για να αποβάλλει το δέρμα μόνο του τα αγκάθια. Αυτή είναι μια πρακτική που χρησιμοποιείται ευρέως – το ίδιο και η χρήση καταπλάσματος από κρεμμύδι. Και στις δύο περιπτώσεις, γίνεται πολύ έντονη ενυδάτωση του δέρματος, με στόχο να ωθηθούν τα αγκάθια προς τα έξω.
Πάντως ο καλύτερος τρόπος εξακολουθεί να παραμένει η αφαίρεση των αγκαθιών ένα προς ένα, με το τσιμπιδάκι. Απαιτείται όμως ιδιαίτερη προσοχή, διότι πολύ εύκολα τα αγκάθια εισέρχονται πιο βαθιά στο δέρμα.
* Αν σου μπει αγκίστρι, μην το τραβήξεις προς τα πίσω. Αυτό είναι απολύτως σωστό, διότι τα αγκίστρια έχουν ένα άγκιστρο στην άκρη τους και εάν τα τραβήξει κανείς προς τα πίσω σφηνώνουν και δεν βγαίνουν με τίποτα.
Σε περίπτωση, συνεπώς, ατυχήματος με αγκίστρι, πρέπει κανείς να το σπρώξει έως ότου βγει από την άλλη πλευρά του δέρματος – αφού βεβαίως κόψει πρώτα την πετονιά.
* Τα αδιάβροχα αντηλιακά δεν φεύγουν με τη θάλασσα. Είναι γεγονός πως υπάρχουν αδιάβροχα (waterresistant) αντηλιακά. Ωστόσο, για να ισχύσουν οι οποιεσδήποτε ιδιότητες ενός αντηλιακού, πρέπει να χρησιμοποιείται στη σωστή ποσότητα, δηλαδή 2 γραμμάρια ανά τετραγωνικό εκατοστό του δέρματος.
Αυτή είναι η ποσότητα που χρησιμοποιείται στις κλινικές μελέτες, αλλά είναι εξαιρετικά μεγάλη – αντιστοιχεί στο να καλυφθεί το δέρμα με ένα παχύ, άσπρο στρώμα.
Στην καθημερινή πρακτική τέτοια επάλειψη δεν γίνεται, συνεπώς η αδιάβροχη ιδιότητα των αντηλιακών κατά κανόνα δεν ισχύει. Επομένως, θα πρέπει να θεωρήσουμε πως ό,τι κι αν γράφει το αντηλιακό, απαιτείται επανάληψη της επάλειψης μόλις βγει ο λουόμενος από το νερό.
* Το χλώριο της πισίνας χαλάει τα μαλλιά. Αυτό είναι αλήθεια. Το χλώριο κάνει τα μαλλιά σκληρά, θαμπά και ξερά, γι’ αυτό και πρέπει να τα ξεβγάζουμε αμέσως μόλις βγούμε από την πισίνα και να βάζουμε μαλακτική κρέμα.
Αναφέρονται επίσης στην ιατρική βιβλιογραφία σπάνια περιστατικά πρασινίσματος των μαλλιών έπειτα από μπάνιο στην πισίνα. Αυτό δεν οφείλεται στο χλώριο, αλλά στην διαφυγή χαλκού από τις διαβρωμένες χαλκοσωλήνες που υπήρχαν σε κάποιες πισίνες. Σύμφωνα με τις αναφορές αυτές, το πρασίνισμα αποκαταστάθηκε από ειδικούς, με τη χρήση σαμπουάν που απορροφούν τον χαλκό.
* Πριν και μετά το κολύμπι στην πισίνα, κάνε μπάνιο με σαπούνι και νερό. Καλό είναι να γίνεται ένα ντους πριν, γιατί καθαρίζει το δέρμα και αυτό δρα προστατευτικά για τους υπόλοιπους λουόμενους.
Μετά το κολύμπι δεν είναι απαραίτητο το σαπούνισμα, αλλά ένα απλό ξέβγαλμα δεν είναι κακή ιδέα – κυρίως για τα μαλλιά, διότι το χλώριο δεν χαλάει το δέρμα.
